Yiyecek Bağımlılığı: Nedir ve Nasıl Deneyimleriz

Aslında hepimiz yemek bağımlısı sayılabiliriz. Acıktığında ve yemek yiyemediğinde neler hissettiğini düşün, bir şeyi arzulamak ve ona ulaşamamak rahatsızlık hissi yaratır. Ulaşamama süresi uzadıkça fiziksel ve duygusal rahatsızlık artar. Yiyecek bağımlılığını diğer yeme bozukluklarına benzetmek çok da yanlış olmaz.

Hayatta kalmak için hepimiz beslenmek zorundayız. Bağımlılık yapan diğer davranışların aksine, yemek yemeyi dört gözle beklememiz ve yemekten her seferinde zevk almamız son derece sağlıklı. Ama birkaç nokta var ki, o noktalara dikkat etmezsek yemek bağımlılığına yönelebiliriz.

En çok bağımlılık yapan yiyecekler

İnsanların fazla yediği yiyeceklerin ortak yönleri var, örneğin karbonhidratlar (rafine tahıllar ve/veya şeker gibi) ve yağın güçlü bir kombinasyonunu içerirler; bu kombinasyon doğal gıdalarda pek rastlanmaz. Doğal bir gıda olan pirinç yüksek karbonhidrat içerir ancak yağ oranı düşüktür. Fındığın yağ oranı yüksektir ancak minimum karbonhidrat içerir.

İşlenmiş gıdalar ise daha fazla tüketmemizi sağlamak üzere kullanılan kimyasal katkılar içerir. Bu cazip tatlar, bağımlılık yapan ilaçlara benzer şekilde dopamin gibi beyin kimyasallarını tetikler. Yüksek dopamin zevk almanı sağlar ve bu zevki yeniden yeniden almak istersin.

Ayrıca bu katkılı lezzetlerin yarattığı yapay mutluluk sinyalleri, tokluk ve tatmin duygusu yaratan sinyalleri baskılayabilir. Sonuç olarak aç olmasan da yemeyi sürdürürsün. Takıntılı yemeden kaynaklanan obezitenin kaynağı olan dürtüsel tıkınırcasına yeme, bir kişinin yoğun zevki tetikleyen bir davranışa saplandığı davranışsal bir bağımlılık biçimidir. Tıpkı kumar ve alışveriş gibi.

Yiyecek bağımlılığı olan kişiler yeme alışkanlıklarını kontrol edemez ve kendilerini aşırı derecede yerken bulurlar. Böylece duygusal bir tatmin yaşarlar.

Yiyecek bağımlılığının yaygın belirtileri

Tahmin edeceğin gibi aşırı yemekten kaynaklı iyi hissetmek aynı anda kötü ve suçlu hissetmeyi de getirir. Bu bilişsel uyumsuzluk, kendimizi daha da kötü hissetmemize sebep olur. İkinci olarak, yiyecek bağımlılığı olan insanlar aşırı yemek konusunda ısrarcıdır ve bu nedenle çok miktarda sağlıksız yiyecek tüketirler. Hepimizin kendimizi yiyecekle şımarttığı anlar vardır ama bağımlılar için bu aşırıdır ve aslında stresle başa çıkmanın da bir yoludur.

Yiyecek bağımlılığının 7 yaygın belirtisi

Yiyecek bağımlılığı teşhisi davranışsal belirtilerle konur, bunlardan en yaygın olanları aşağıda listeledik. Bu listenin sana ne kadar aşina geldiği yiyecek bağımlılığına yakınlığın hakkında bir fikir verecektir.

1. Tok ve yemeğini henüz bitirmiş olmana rağmen belirli yiyecekleri yemek için sık sık arzu duymak.
2. Uzun süre boyunca bir yiyeceği canının çekmesi ve onu yemeyi beklemek, onu yemek için fazladan efor sarf etmek.
3. Belirli yiyecekleri yedikten sonra suçluluk hissetmene rağmen onları tekrar tekrar yemeye devam etmek.
4. Sağlıksız beslenme düzenini değiştirmek için kurallar koymak, sonra da pes etmek için bahaneler üretmek.
5. Tekrar tekrar ama başarısız bir şekilde belirli yiyecekleri yemeyi bırakmaya çalışmak, sonra hileli öğünler veya günler uydurarak yeni kurallar oluşturmak.
6. Genel olarak sağlıksız gıdaların tüketimini başkalarından gizlemek.
7. Fiziksel zararlarını bile bile sağlıksız gıdalardan uzak duramamak.

Bu listedeki belirtilerden dört veya beşinden fazlasını gösteriyorsan, bir sorunun olabilir. Altı ve daha fazlası ise muhtemelen yiyecek bağımlısı olduğunu gösterir.

Yiyecek bağımlılığının bazı yaygın belirtileri, acıkmadan sağlıksız yiyeceklere aşerme ve yeme dürtüsüne karşı koyamamadır. Bağımlılık terimi genellikle hafife alınsa da gerçek bir bağımlılığa sahip olmak, son derece dikkat gerektiren ciddi bir durumdur. Yiyecek bağımlılığı insanlarda fiziksel zarara, obezite ve tip 2 diyabet gibi kronik sağlık sorunlarına neden olabilir.

Tüm bunlara ek olarak öz saygını ve beden algını olumsuz yönde etkileyerek, seni kendine düşman edebilir. Her bağımlılığın olduğu gibi yiyecek bağımlılığının da son derece duygusal yan etkileri vardır ve bunların en önemlisi yaşama sevincini, isteğini yok etmesidir.

Yiyecek bağımlılığını kontrol altına almanın temel yöntemleri

Bazı küçük değişiklikler yaparak abur cuburdan vazgeçebilir, sağlıklı beslenme düzenine geçebilirsin.

• Seni yoldan çıkaran ve canının sık sık istediği yiyeceklerin listesini yap ve onlardan kaçın, evine sokma.
• Evde yemek yemiyorsan, dışarıdan alacağın yemekleri salata gibi sağlıklı olanlardan seç. Daha sağlıklı seçenekler sunan lokantaların listesini yap.
• Yediklerini analiz et, daha sık tükettiklerini ve sağlıklı olanları not et. Sevdiğin sağlıklı yiyeceklere yönel.
• Dürtüsel yemenin olumlu ve olumsuz yanlarını listele ve her zaman göz önünde bulundur.
• Yiyecek bağımlılığının üstesinden gelmek zaten zordur, bu yüzden ek kısıtlamalar koyma. En az 1-3 ay diyet yapmaktan kaçın.

Önce kendini bu adımlarla hazırla ve sonrasında yakın gelecekte bir tarih belirle,örneğin önümüzdeki hafta sonu olabilir. O tarihten itibaren bağımlılık yapan tetikleyici yiyeceklerden uzak dur. Eminiz ki sağlıklı yaşam yolculuğunda bu adımı da başarılı bir şekilde atabilirsin! Her zaman neden başladığını hatırla ve motivasyonunu kaybetme.